CZYM JEST MORFINA?
Morfina należy do silnie działających leków przeciwbólowych z grupy opioidów, zwanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi. Jest alkaloidem opium, pochodną fenantrenu. To biały proszek o gorzkim smaku i bez zapachu. Wykazuje działanie przeciwbólowe, odurzające, przeciwkaszlowe i przeciwbiegunkowe.
Działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Hamuje czynność ośrodka oddechowego. Zwiększa napięcie mięśni gładkich (z wyjątkiem mięśni gładkich naczyń krwionośnych i macicy), opóźnia opróżnianie żołądka, zwiększa napięcie mięśni okrężnych jelit, co skutkuje zahamowaniem ich czynności i występowaniem zaparć. Powoduje skurcz zwieracza Oddiego i zwiększenie ciśnienia w drogach żółciowych - silnie kurczy zwieracz pęcherza moczowego i mięśnie gładkie dróg moczowych. Może powodować uwalnianie histaminy z rozszerzeniem naczyń obwodowych. Wpływa na układ hormonalny.
Morfina znajduje zastosowanie w leczeniu bólu w okresie okołooperacyjnym, zwalczaniu bólu pourazowego, nowotworowego, zawałowego. W leczeniu przewlekłych bólów nowotworowych morfina podawana doustnie jest podstawowym silnym analgetykiem opioidowym z wyboru. Stosowana również w przygotowaniu pacjenta przed zabiegami operacyjnymi.
W medycynie jest stosowana w postaci doustnej jako chlorowodorek lub siarczan morfiny oraz w iniekcji jako siarczan morfiny. Preparaty z morfiną mogą być podawane doustnie, podskórnie, dożylnie, a także do przestrzeni podpajęczynówkowej oraz zewnątrzoponowo.
1. Historia
Morfinę po raz pierwszy wyizolowano z opium ( substancji otrzymanej przez wysuszenie soku mlecznego z niedojrzałych makówek maku lekarskiego) w 1804 roku – dokonał tego niemiecki farmaceuta, Friedrich Sertürner. Odkrytej przez siebie substancji przypisał właściwości nasenne i przeciwbólowe. Nadał jej nazwę morfina od imienia boga snu, Morfeusza. Wkrótce substancję zaczęto sprzedawać jako anestetyk, lek nasenny, przeciwbólowy oraz stosować w terapii uzależnienia od alkoholu i opium.
Już w XIX wieku notowano wiele przypadków uzależnienia od morfiny. Był to narkotyk stosowany podczas Wojny Secesyjnej.
Morfina była znana także w Polsce, gdzie uzależnienia od niej występowały głównie wśród lekarzy i personelu medycznego. Pierwsze prawo zabraniające jej posiadania wydano w USA w 1914 roku pod wpływem rosnącego problemu uzależnień od opiatów. Morfina zaczęła tracić na popularności jako narkotyk w momencie odkrycia jej silniejszej pochodnej – heroiny.
2. Objawy zażycia
Po podaniu morfiny można zaobserwować następujące objawy fizyczne:
- zwężone źrenice słabo reagujące na światło,
- spowolnienie psychoruchowe
- senność
- zniesienie uczucia głodu,
- zniesienie bólu
- zmniejszenie potrzeb seksualnych,
- zaburzenia przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, zaparcia,
- spadek ciśnienia i tętna,
- otępienie,
- bełkotliwa mowa,
- zatrzymanie moczu.
Istotnym objawem przewlekłego zażywania morfiny jest spadek motywacji życiowej, apatia, utrata zainteresowań, osłabienie woli, rozleniwienie. W miarę gdy nałóg się wzmaga, osoba uzależniona coraz bardziej skupia się na zdobywaniu pieniędzy na zakup kolejnych porcji morfiny. Zaniedbuje przy tym pracę, rodzinę, higienę osobistą, wyzbywa się wszelkich hamulców moralnych i całą swoją energię życiową przeznacza na zdobywanie narkotyku.
3. Przedawkowanie i uzależnienie
Objawy wskazujące na zatrucie morfiną to:
- nudności i wymioty
- suchość w jamie ustnej
- spłycony oddech,
- bardzo silne zwężenie źrenic do wielkości główki od szpilki
- niewydolność oddechowa prowadząca do sinicy (skóra twarzy i ciała staje się sina, blada)
- obniżenie temperatury ciała i ciśnienia krwi
- śpiączka
Uzależnienie od morfiny nazywamy morfinizmem. Morfinizm rozwija się głównie u osób otrzymujących morfinę jako środek przeciwbólowy. Zarówno na Bliskim jak i na Dalekim Wschodzie morfina była używana w charakterze używki, co prowadziło do uzależnienia i narkomanii. Wyczerpujący opis ujemnych skutków morfinizmu po raz pierwszy został opublikowany przez jej odkrywcę Friedricha Wilhelm Sertürnera. Morfinizm należy do grona uzależnień o charakterze narkotycznym i był uważany za uzależnienie wcześniej niż alkoholizm czy nikotynizm.
4. Przykłady preparatów zawierających morfinę
Leki stosuje się u dorosłych do leczenia silnego i przewlekłego bólu.
Sevredol (tabletki powlekane)
Morphini Sulfas WZF (iniekcja)
MST Continus (tabletki powlekane)
Vendal Retard (tabletki powlekane)
Oramorph (krople)
Oramorph (płyn)
Doltard (tabletki)
MORFINA JAKO LEK - LECZENIE BÓLU NOWOTWOROWEGO
Mimo że morfina ma wiele zastosowań w lecznictwie, skupimy się na jednym z najważniejszych - na leczeniu bólu nowotworowego. W leczeniu tego bólu, morfina jest skutecznym lekiem gdyż poza działaniem przeciwbólowym wykorzystuje się ją do znoszenia innych objawów towarzyszących chorobie nowotworowej - np. duszności. Ma ona również działanie przeciwkaszlowe.
Najbardziej optymalną z punktu widzenia pacjenta drogą podawania jest droga doustna. Po właściwym ustaleniu optymalnej dawki morfiny, przyjmuje się ją ściśle według zegara (przeważnie co 12 godzin). Jest to związane z czasem działania leku.
W przypadku morfiny nie istnieje tzw. efekt pułapowy. Taki efekt charakteryzuje leki nieopioidowe i słabe opioidy polega on na tym, że po przekroczeniu określonej dawki skuteczność przeciwbólowa nie poprawia się, natomiast znacznie zwiększa się ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych, szczególnie ze strony przewodu pokarmowego.
1. Skuteczność
Bóle towarzyszące chorobie nowotworowej z terapeutycznego punktu widzenia można podzielić na trzy kategorie:
- Bóle podatne na działanie morfiny
- Bóle częściowo podatne, tj. ustępujące po podaniu morfiny ale z lekiem wspomagającym
- Bóle niepodatne, tj. nieustępujące po podaniu morfiny
Bóle częściowo podatne na morfinę wymagają dołączenia dodatkowego leku przeciwbólowego działającego w innym mechanizmie lub leku wspomagającego niemającego działania swoiście przeciwbólowego (leki przeciwdepresyjne, rozkurczające mięśnie).
Bóle oporne na morfinę wymagają odmiennego postępowania. Należą do nich m.in. tzw. bóle przebijające, wymagające podawania silnych leków przeciwbólowych drogą przezśluzówkową w sposób doraźny (np. donosowo). Na pewne rodzaje bólu przebijającego np.: nasilenie bólu występuje podczas określonych czynności takich jak: zmiana opatrunku, toaleta można się przygotować. Stosowanie morfiny szybkodziałającej może być wówczas skuteczne, ale należy pamiętać aby jej przyjęcie wyprzedzało o ok. 30-40 minut potencjalny czas pojawienia się bólu. Czasami morfina może być nieskuteczna w leczeniu bólu, szczególnie ta podawana droga doustną w tabletkach. Za taki stan mogą odpowiadać zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, złe lub niepełne wchłanianie z przewodu pokarmowego, niekonsekwencja i brak dyscypliny pacjenta (zbyt rzadkie podawanie, nieregularne podawanie bądź świadome pomijanie dawek).
2. Dawki morfiny
Dawka morfiny zależy od wielu czynników:
- rodzaju i natężenia bólu,
- drogi podawania morfiny,
- stosowania leczenia wspomagającego - innych metod leczenia bólu, np radioterapii, chemioterapii, leczenia hormonalnego.
Gdy dojdzie do przedawkowania morfiny (objawy senności, depresja oddechowa) należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem prowadzącym. Zawsze w takich sytuacjach zaleca się prowadzenie przez pacjenta dzienniczka natężenia bólu i aplikacji leków opioidowych.
Należy pamiętać, że morfina może powodować objawy uboczne np.:
- Zaparcia
- Nudności, rzadziej wymioty
- Senność;
- Świąd skóry,
- Utrudnione oddawanie moczu,
- Spadki ciśnienia (przy zmianie pozycji z leżącej na siedzącą bądź stojącą)
- Nadmierne pocenie
Istotne jest, aby dodatkowo wdrożone było postępowanie niwelujące objawy uboczne (szczególnie na początku terapii opioidowej) - umożliwi to lepszą tolerancję prowadzonego leczenia a co za tym idzie lepszą kontrolę bólu. W sytuacji gorszej reakcji na morfinę niezbędne jest włączenie leków wspomagających np. leków rozkurczowych, przeciwdepresyjnych czy przeciwdrgawkowych.
źródła:
https://www.onkonet.pl/dp_lecz_morfina_d.php
https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=3418
https://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/zdrowie-psychiczne/morfina-dzialanie-objawy-zazycia-uzaleznienie-aa-JQxP-4Fvn-TuJE.html
Komentarze
Prześlij komentarz